Bolalar o'limiga aloqador bo'lmagan Keyns

Hammamizni daxshatli xabar erta tongdan qarshi oldi.

“Tuman markazida ishlayotgan hammom (saunada) da ikki nafar o‘spirin o‘lik holda topildi”.

Men ishlayotgan ta’lim muassasida hammamiz bir yoqadan bosh chiqarib shu masala haqida bosh qotira boshladik. Oxir-oqibat kimnidir aybdor ekanligini aniqladik. Eng daxshatlisi, hatto, qorovul ham ularninh  aybdor ekanligini tasdiqlashdi. Biz umumiy majlisda vaziyat haqida tanishgan holda kelajakda ushbu holatga yo‘l qo‘ymaslik choralirini ishlab chiqish yuzasidan kelishuvga erishishga harakat qildik. Hammomda nima bo‘lganligi, o‘spirinlar  tan jarohatidanmi (?) vafot etganligi ma’lum emas.  Shok uyga kelganimda ikka karra kuchaydi, dasturxon boshida hamma vafot etgan o‘spirinlar haqida gapirayotgan edi. Indamay tingladim, menga savolnomo qarashlarga og‘zim to‘la non bosh silkidim. Ko‘chaga (yaqinda uylangan o‘rtog‘imning “Kelin chaqirdisi”ga) yo‘l oldim. Daxshatdan titradim, quda tomon kuyov jo‘ralarni kutib olish jaroyonida o‘spirinlar haqida gapirishayotgan edi.

Men bu haqida yozayotganimda 110 min kishi yashayotgan tumanning ushbu masala haqida eshitmagan birorta qishlog‘i qolmadi, ishoning menga. Oradan roppa-rosa 12 soatdan oshiqroq vaqt o‘tib bormoqda.

            Ma’lum bo‘lishicha o‘spirinlar hammom yaqinidagi avtomobillarni yuvish shahobchasida ishlashar ekan.

            Mening yoshligim hayolimdan yugurib o‘tdi. Hozir siz mendan maktabga qaysi kuni bormagansan deb so‘rasangiz, o‘sha kunlar uchun javob bera olaman. Sinfdoshlarim orasidan ikki nafari men 11 sinfda o‘qiyotgan mahalimda pul topish, oilaning moddiy tashvishi bilan yashayotgan edi. Ulardan birining otasi vafot etgan, ikki ukasi bilan onasining ihtiyori(!) unda qolgan (sizga vaziyatni to‘la sharxlash shart emas deb hisobladim), ikkinchisi esa oramizda eng topqir, ishbilarmon ekanligi (bu bugun ma’lum bo‘layotibdi) sababli darsni tashlab o‘sha masalani asosiy rejaga qo‘ygan edi. Bugun mening o‘sha yoshimdagi o‘spirinlar e’tibor qarataman. Ularning yoshi meni o‘sha o‘spirinligimdan kattaroqdek. Menga ishoning, ular sizu-bizdek emas, ular kattoroq! Ularning barchasini asosiy tashvishi, endilikda, pul topish, vaholanki, ular o‘spirin, ular 10-11 sinf o‘quvchilari! Ular esa oila ehtiyojlari uchun o‘sha pulni ishlab topishyayotibdi, jin ursin, siz bir necha yillar kechroq erishgan asosiy yutuq bugun ularning qo‘lida! (Bitta masalada chekinish qilaman, bu ayniqsa kimga tayyor ish degan kimsalarga, men yashayotgan mahallada kim bekorchi?! Birgina muammo, siz meni, men yashayotgan hududni yaqindan bilmaysiz (buni bir ozdan keyin facebookda e’lon qilmoqchiman, u yerda meni hech kim tanimaydi)) Nima demoqchiman, ular o‘spirin emas! Ular allaqachon voyaga yetib bo‘lishgan. Bizning farzandlar bizdan tezroq ulg‘ayishayotibdi, bizchi? Biz, siz, men 10-11 sinf o‘quvchisini hammomda tan jarohatisiz o‘lishiga tayyormizmi? Nimaga 10-11 sinf o‘quvchisini topgan pulini qa’bul qilgan vijdonimiz qiynalmaydi-yu, uning kattalardek (bu men uchun daxshat, lekin?!) o‘limiga tayyor emas?! Nimaga ushbu vaziyatni bu yigitlar hammom egasini taniganu, uni keyinchalik eshikni yopib ketishlariga ishontirib ichkarida nasha (uni ilmiy, badiiy nomini bilmayman) chekkanligini qabul qila olmaymiz?! Nimaga hech birimizni ular chekkandir degan fikr qiynamayotibdi? Kimdir aytishga tayyor, – Chekkan bo‘lsa chekkandir… .

            – Siz yashang!

            Keyns nazariyasi meni har doim qiynaydi. Keynsga ko‘ra boy ham kammag‘al ham bir kosa ovqat bilan qornini to‘qlasa bo‘ladi. Kishilar qo‘lida to‘plangan iqtisodiy o‘sish bilan mos ravishda o‘sib borgan real daromadlar keyinchalik taklifning to‘la qondirilmasligini keltirib chiqarishi mumkin. Bu iqtisodiyotni inqirozga uchratishi mumkin, o‘nglab bo‘lmas. Keynsga qo‘shimcha sifatida aytmoqchiman, davlat real daromadlarni nazoratga olishi mumkin, u hech qachon xulq-atvorni nazoratga ola almaydi! Real daromadlar o‘sish ko‘rsatgichlaridan past bo‘lar ekan, yoshga nisbatan o‘sib borish (ulg‘ayish) har doim tezroq ko‘tariladi. Bu keyinchalik milliy inqirozni keltirib chiqarishi shubxasiz!

            Nima qilish kerak? Yoshlar, o‘spirinlar o‘rtasida jinoyatchilikni kamaytirish uchun avvalo, oilalar qo‘lida to‘planadigan real daromadlarni mamlakat o‘sish ko‘rsatgichlariga moslash talab etiladi. Mamlakatda jamiyatning real daromad talabi va  uni qondirilishining mosligi to‘g‘ri tendensiyalarni (shubxasiz, bu qaysidir formulaga mos keladi) tashkil eta olsagina yoshlar, o‘spirinlar o‘rtasidagi jinoyatchilikni kamaytirish mumkin. Boshqachasi bekor.

            Men o‘sha ikki o‘spiringa achinaman, sizning o‘sish ko‘rsatgichlarga mos real daromadlaringizga ham. Tez orada bizning yoshlar rus, ingliz, ispan yoshlariga ulg‘ayish borasida yetib olishadi, faqat, siz unga tayyormisiz?

            Farzandlari vafot etgan oilalarga hamdarligimni izhor etaman. Iltimos, mendan o‘pkalamang.