Қарта ўйин ҳақида

            Ассалом алекум. Биз томонларда “гап”да бўлганмисиз?  Бизда ҳамммаси жўнгина, жин урсин, синфдошларингиз йиғлган бештами-ўнта, хонада сигарет тутини буриқсиган, қўллар ҳар хил нарсалар билан банд; бирда ярим тўлатилган пиёлалар, бирда қарта, ҳатто сигарет ушлашга етмай қолади одамни қўли, лабларда бошқарилади сигарет ўмрови. Ҳамма биргина шовқин билан банд:

            – Кон кимда, кимники кон?

            – Қанча ўтаябсан?

            – Тушдингми?

Бу олатасирга ҳамма ўзича жавоб бериб ётибди, умумий шовқин-сурон қанчалик кучли бўлмасин, якдиллик бор. Ҳамма қартани ишқивози. Ва ҳамма шу доира ичидан четта эмас. Энг аламли томонлари чойхона паловлар шунчаки ўз навбатини кутиб, ёғи тарашадек қотиб тургани ўз йўлига, бир ойда бир марта кўраётган синфдошинг балан гаплашиш учун вақт етмайди, қарта қизиганидан қизиди, бир сафар ҳаммаси қизариб келса, биттаси гезариб қорайиб турган бўлади, бир сафар ҳаммаси қорайган маҳалда биттиси безрайиб қизариб турган бўлади. Ҳозиргина юришиб қолган “қўл”ни қочирмаслик учун барор ким билан гаплашиш нарироғда турсин хумрайиб (акс ҳолда, кимдир қўлингдагини сезиб қолиши мумкин) ҳуддики, беэътиборча ўйинни давом эттирасан. Умуман олганда давом этадиган бўлсам, кимдир ошни еб бўлиб кетиш учун фотиҳага қўл очгандагина қимирлайсан, ва умуман ўша кеч эрта тонга айланган бўлади-ю, ва уйғониб кимгадир яхши етволдингми деган мақсадда телефон қилсанг унинг биринчи саволи кимнинг қанча ютганлиги-ю, ўзининг қанча ютқазганлиги (ақлли одамлар ҳар доим ютади, лекин ҳеч қачон ютганлигини тан олмайди) ҳақида бўлади. Умумий манзара ҳудди шунақа (Истесно бор, агар сизда шунақа ҳолат бўлмаса бу фақат ва фақат сизнинг ютиғингиз). Биз томонларда, мен яшаётган қишлоқда, мен озгинча билган туман ҳудудида, озгинча вилоятнинг у ёки бу четида бўлган бўлсам кўрганим ўша жойларида, эҳтимолки Республиканинг ҳар турли жойларининг сиз яшаётган тупкаларида шунақа. Хўш бизда ноқонуний қиморвозлик авжида (асли авжи қайси нуқтада эканлиги билмайман, сабаби оддийгина, ўзим ўйнаган вазиятларда ютказдирган максимал суммам 20 мингни, ютган максимал суммам 23 мингни ташкил қилган, ва бу сиз учун қанчалиу кулгили бўлмасин, ўша қартани “азар”тини суммаларда ўлчамаганлигим, керак бўлса гугурт чўпидан ҳам ўйнашим мумкинлиги учунгина бу суммаларнинг тариқчалик аҳамият касб этмаслигини, ва энг муҳими, шунчаки ўйин эканлигини, бу ҳақда гапириш ўз навбатида балким алоҳида блогпост талаб этиши мумкинлигини эслатган ҳолда, сизни чалғимасликка чақираман, мен кейинчалик айтмоқчи бўлган гапларим эҳтимолки менинг шахсий рекордларимга умуман боғлиқ эмас). Ва фикримни давом эттираман, бу ёғига қартавозчиликнинг зарари ҳақида умуман гапирмасам ҳам бўлади. Чунки ҳаммамиз унинг реал зарарлари ҳақида биламиз; биринчидан чўнтакка зиён, иккинчидан, маҳалла-кўй учун яхши хулқ намунасидан эмас, учинчидан қартавозлик бошқа жиноятлар учун шунчаки калит вазифасини ҳам ўташи мумкинлиги аён. Умумман олганда бу саноқнинг охирини топиш мумкин эмас, айтиш мумкинки ҳамма разолат шунда мужассам. Хўш, бу муаммо мавжуд, ўша мавжуд муаммога қарши биз қандай курашябмиз? Гап вояга етмаганлар ҳақида эмас, гап айни биз, вояга етган, керак бўлса айтиш мумкинки, паспортга эга шахсларга нисбатан айтилаганда қандай курашябмиз? Мантиқан олиб қараганда қартавозчиликка қарши курашнинг қандай усуллари бор? Биринчидан, гап-гаштак бўладиган чойхоналарни вақтлироқ ёпиш, жазо учун жавобгарлик чораларни кучайтириш, ташвиқот-тарғибот ўтказиш ва ҳокозо. Умуман олганда қарши кураш чоралари бор, лекин қанчалик фойдали? Алоҳида тўхталишни ҳоҳламаябман, лекин ҳаммасини қарши таъсир реакциялари бор. Ҳаммасида бор.

            Балким бизга қонуний казиноларни очиш вақти келгандир? Балким шу йўл билан курашармиз? Қачонгача ноқонуний иш қиламиз-у, ҳамма бунга кўз юмиши керак? Қачонгача ўз пулимизни ютқазишимизни қонуний, жавобгарликдан ҳоли (ахир, мен ўз ҳоҳишим билан ютқазаманку) эмаслигидан иккиланишимиз (афсуски, бундан юмшоқроқ гап тополмадим) давом этиши, бутун дунё кўнгилчар ўйинлардан жарақлатиб давлат хазинасини тўлдираётган маҳалда биз бу реал фойда манбасидан юз ўгиришимиз керак. Барибир бу жараён давом этаётган экан, баски, уни қонунийлаштириш вақти келмадими? Бизга ҳам кўнгил очар ўйинларга тўла “Орзулар шаҳри” – Миллионли шаҳар керак эмасми?