4 соат минтақасида жойлашган Ўзбекистон ёки бутун дунёдаги вақтни аниқлайдиган дастурлар бузуқми?

      Сизга ушбу ёзаётганим орқали вақт, вақт тушунчаси, соат минтақалари ҳақида маълумотлар келтирмоқчи эмасман. Шунчаки сиздан “Тошкент” нечинчи соат минтақасида деб савол бераман ҳалос. Билмайсиз? Унда интернетдан, телефонингиздаги вақт минтақалари дастуридан текшириб кўринг. Улар 5 соат минтақасида эканлигимизни айтишябдими сизга? Бу ҳақда айни мана шу мавзуни мактабдаёқ ўргатадиган география фани нима дейди?

(“Ўқитувчи” нашриётида 2009 йилда чоп этилган

 7 синф география дарслигидан, 29  бет 10 расм

Муаллифлар:П.Ғуломов ва бошқалар)

 

           

Сиз 7 синф география дарслигининг 11 мавзу – “Вақт ўлчови. Соат минтақалари. Тақвимлар” мавзусида келтирилган харитани кўриб турибсиз. Унда Тошкент 4 соат минтақасида деб э]тироф этилади. Айни мана шу жараёндаги хатолик географиядаги маҳаллий вақтлар фарқларини аниқлашдаги қатор мисолларини хато тузилиши ва ишланишига сабаб бўлаябди. Сиз география фани ўқитувчиси сифатида ўқувчига биз қайси вақт минтақасидамиз деган бўлардингиз? Харитада кўрсатилгани каби 4 соат минтақасидами ёки бошқа вақтни аниқлайдиган дастурлар каби 5 соат минтақасидами?

            Буни сизга айтаётганимдан нима мақсадни кўзлаябман.

       Дарсликдаги мазкур ҳолат кейинги қайта нашрлар чиқарилаётганда эътиборга олинса, мактабларга мазкур ҳолат ҳақида маълумотнома берилса (харитадаги англашилмовчилик юзасидан) таълим сифатини оширишга янада яқинлашган бўлардик менимча.

O`zbekning yuzi issiq, uyi esa qorong`u.

Komputerda futbol o`ynash jonu dilim. Shu o`yin uchun ko`p narsadan voz kechishga to`g`ri keladi. Tushlik, kechki ovqat vaqtlarini surilib ketganiga mayligayu, kitob o`qish, darslarga tayyorgarlik ko`rish ham esdan chiqadi.

            Final o`yiniga tayyorgarlik ko`rayotganimda chirog` ochib qoldi. Sigaret chekish baxonasida ko`chaga chiqaman. Nosvoy baxonasida chiqqan qo`shnimam turibdi.

            – Nimaga chirog` o`chadi-a? Qo`shnim menga aytadimi, o`ziga o`zi gapiradimi bilib bo`lmaydi. Yelkamni qisaman.

           

Nimaga chirog` o`chadi?

            Mantiqan, yetkazib berilgan tok uchun pul o`z vaqtida to`lansa uni o`chirish hech kimga (ayniqsa ishlab chiqaruvchiga) foyda keltirmagan bo`lardi. Davlatning ko`plab idoralari, muassasalari, ko`plab korxonalarda ish unumi aynan elektr energiyasidagi shu muammo natijasida pastlab ketadi. Mamlakatimizda yiliga 50 mlrd kVt/soat elektr energiya ishlab chiqariladi. Qo`shni mamlakatlarga eksport ham qilamiz. Agar eksport to`xtatilib, barcha elektr energiyani ichki bozorga qaratilganda ham chirog` o`chirilgan bo`lardi. Nimaga deb so`rang?

             Men yashayotgan qishloqda 4-5 talab tegirmonlar, bir nechtalab suv otib beruvchi nasos stansiyalar ishlab turibdi. Birortasida tok hisoblagich yo`q! Bunaqangi tegirmon-u nasos stansiyalardan tumanda qanchalari ishlab yotgan ekan… .

Qo`shnim savol beradi:

            – Nimaga chirog` o`chadi?

Qo`shnimni bu savolni berayotganda gurullab ishlab turgan tegirmon yonidan o`tayotganda, nasosdan otilib chiqayotgan suvni ko`rib zavqlanganda, o`rtog`ining “Elektroset”dan kelib tokini qanday uzishganiyu, ketishlari bilan o`zini qanday ulab olganini maqtanib aytgan hikoyasini kulibgina eshitganda, akasining issiqxonasiga “yashirin tok” olib kirishga yordamlashganda xayolining bir chetidan lip etib o`tib ketmasmikan? O`zini elektrdan qarzichi? O`tadi, ishonaman. Lekin, o`zbekning yuzi issiq. Indamaydi.

            Qo`shnim savol beradi, har gal, zim-ziyo ko`chaga men sigaret, u esa nosvoy boxonasida chiqqanimizda:

            – Nimaga chirog` o`chadi?

P.S. Meni eng qiynayotgan masala o`rmonimizga o`t ketganiyu, undagi pul to`lagan va to`lamaganlarni birgalikda yonayotgani. Pul to`laganlarni shag`am yorug`ida o`tirishi adolatsizlik!

P.S. Elektr hisoblagichlarsiz ishlayotgan tegirmonlar, nazoratchi bilan imi-jimida ishni qing`ir yo`l bilan bitirib ketadigan nasos stansiyalari haqida zudlik bilan tegishli organlarga habar bering demoqchi emasman.

P.S. Agar mendan so`rashganda elektr energiyasini yetkazib beruvchi xususiy tashkilot yoki korxonalar tashkil qilish kerak degan bo`lardim. Shunda davlat “aybdor” degan hukmdan ozod bo`lgan, elektr energiya pulini vaqtida tushurib olgan, nazorat maksimal darajaga chiqqan, boqimandalik nolga tenglashgan bo`lardi.